Dita Botërore e Diabetit: Rreth 425 milionë njerёz nё mbarё botёn kanё diabet

 

Në 14 nëntor, në Ditën Botërore të Diabetit, të gjitha komunitetet mjekësore dhe shoqatat e diabetit bashkohen në një zë të fuqishëm për të parandaluar diabetin, këtë “pandemi” të re globale.

 

14 nëntori si Dita Botërore e Diabetit, është vendosur për nder të ditëlindjes së Frederik Banting, i cili së bashku me Charles Best, të dy shkencëtarë kanadezë, arritën të izolojnë nga pankreasi i qenit insulinën e cila ndryshoi dhe shpëtoi jetën e diabetikëve në mbarë botën. Dita Botërore e Diabetit për vitin 2014-2016, ka nё fokus jetesën e shëndetshme dhe diabetin. Mesazhet kyçe kanë për qëllim rritjen e ndërgjegjësimit për zgjedhje të shëndetshme, të cilat mund të jenë zgjedhje të lehta për personat me diabet.

 

Kjo epidemi globale e diabetit qё po zhvillohet, do tё ndiqet mё pas nga njё rritje e shpejtё e mbipeshёs, pёrfshirё obezitetin dhe inaktivitetin fizik.

 

Parashikohet qё diabeti tё bёhet shkaku i 7-të i vdekjeve në botë deri në vitin 2030.

 

Vdekjet totale tё shkaktuara nga diabeti janë parashikuar të rriten me më shumë se 50% në 10 vitet e ardhshme.

 

• Numri i njerëzve me diabet pritet të rritet në 522 milion deri në 2030
• 3 në 4 persona me diabet jetojnë në vendet me të ardhura të ulëta

 

Janё 2 tipe tё diabetit

 

Diabeti Tip 1 i cili karakterizohet nga mungesa e prodhimit të insulinës, dhe diabeti Tip 2 i cili shkaktohet nga përdorimi joefektiv i insulinës nga trupi.

• Mbi 1 milion fëmijë dhe adoleshentë vuajnë nga diabeti tip 1.

 

Tipi i 3-tё i diabetit ёshtё diabeti gestacional.

Ky tip karakterizohet nga hiperglicemia, apo rritja e sheqerit në gjak, me vlera mbi normalen por mё tё ulëta se vlerat diagnostikuese tё diabetit, dhe ndodh gjatё shtatzënisё. Femrat me diabet gestational kanё një rritje të rrezikut pёr komplikacione gjatë shtatzënisë dhe në lindje. Gjithashtu, ato kanë rrezik mё tё lartё pёr tё zhvilluar diabet Tip 2 në të ardhmen.

 

• Në shtatzëni 1 në 6 lindje preket nga niveli i lartë i glukozës në gjak (hiperglicemia)

 

 

Diabeti Tip 2 ёshtё mё i shpeshtё se diabeti Tip 1.

Në mbarë botën 90% e njerëzve që vuajnë nga diabeti kanë diabetin Tip 2. Nëse më parë fëmijët me diabet Tip 2 kanë qenë të rrallë, tani kemi një rritje të këtij tipi të diabetit te fëmijët në mbarë botën, dhe në disa vende përbëjnë gati 1/2 e rasteve të reja të diagnostikuar me diabet te fëmijët dhe adoleshentët.

 

Sёmundjet kardiovaskulare janё përgjegjëse për 50%-80% të vdekjeve te njerëzit me diabet.

Diabeti është bërë një nga shkaqet kryesore të sëmundshmërisё dhe vdekjeve të parakohshme në shumicën e vendeve, kryesisht nëpërmjet rritjes së rrezikut të sëmundjeve kardiovaskulare (SKV).

 

Diabeti ёshtё shkaku kryesor i verbёrisё, amputimit tё gjymtyrёve dhe insuficiencёs renale. Mungesa e ndёrgjegjёsimit rreth diabetit, kombinuar me aksesin e pamjaftueshёm tё shёrbimeve shëndetësore dhe barnave esenciale, mund të çojë në komplikacione të tilla si verbëri dhe amputim të gjymtyrëve.

 

Diabeti tip 2 mund të parandalohet

30 minuta aktivitet fizik i moderuar për 5 ditë në javë dhe një dietë e shëndetshme mund të ulë ndjeshëm rrezikun për të zhvilluar diabet të tipit 2. Diabeti tip 1 nuk mund të parandalohet.

 

 

Ushqyerja e shëndetshme dhe Diabeti

 

 

Çdo vit ka një temë të caktuar. Për periudhën 2014-2016 tema kryesore është:

 

Ushqyerja e shëndetshme dhe Diabeti

 

Mbroni të ardhmen tuaj!

 

Mesazhet kyçe për këtë vit janë:

 

Vepro për të ndryshuar jetën tënde sot!

 

Vepro për të ndryshuar botën nesër!

 

Vepro për të ndryshuar jetën tënde sot!

 

Ushqyerja e shëndetshme luan një rol të rëndësishëm në menaxhimin e të gjithë tipeve të diabetit.

 

Në vitin 2035, mendohet që numri i njerëzve me diabet të arrijë në 600 milionë. Diagnostikimi i vonuar i diabetit do të thotë që shumë individë me diabet tip 2 vuajnë të paktën nga një komplikacion në momentin që diagnostikohen se janë me diabet.

Shumë prej nesh mund të zhvillojnë dhe të jetojnë me diabetin tip 2. Një stil jete i shëndetshëm mund të parandalojë deri në 70% diabetin tip 2, ndërsa ushqyerja e shëndetshme mund të reduktojë rreziqet për diabet; diabeti tip 1 nuk mund të parandalohet.

Një stil jete i shëndetshëm është shumë i rëndësishëm në menaxhimin efektiv të kësaj sëmundjeje.

Inkurajimi te fëmijët dhe të rinjtë i një ushqyerje të shëndetshme është çelësi për të ndaluar rritjen epidemike të diabetit. Duke siguruar shëndetin e brezave të ardhshëm, ne kemi bërë një hap drejt sigurimit të zhvillimit të qëndrueshëm global.

 

 

100 vjet INSULINE

 

Kush e zbuloi insulinën?

 

Dita Botërore e Diabetit shënon ditëlindjen e Sir Frederick Banting i cili, së bashku me shkencëtarët Charles Best, John Macleod dhe James Collip, duhet të falënderojmë për zbulimin e insulinës.

 

Në 2021, ne do të festojmë 100 vjet që kur ekipi arriti një nga përparimet më të mëdha mjekësore në histori, i cili vazhdoi për të shpëtuar miliona jetë në të gjithë botën. Këtu i hedhim një vështrim udhëtimit që na çoi atje.

 

Bëhuni i pari që dëgjoni për festimet tona në 2021 e më tej, përmes gazetës tonë mujore.

 

7 nëntor 1920 – mendjet e mëdha bashkohen

 

 

 

Sir Frederick Banting

 

 

Deri në vitin 1920 shkencëtarët tashmë kishin identifikuar grupe qelizash në pankreas, të quajtura ishuj, që prodhojnë insulinë dhe thanë se janë këto qeliza që shkatërrohen në diabetin e tipit 1. Të kuptuarit e shkakut të diabetit tip 1 do të thoshte që studiuesit tani kishin një shans për të trajtuar gjendjen. Janë bërë përpjekje për të nxjerrë insulinë nga qelizat e pankreasit, por ato të gjitha kanë rezultuar të pasuksesshme. Sfida ishte gjetja e një mënyre për të nxjerrë insulinën nga pankreasi pa u shkatërruar gjatë procesit.

 

Në tetor 1920, Frederick Banting – një kirurg kanadez – lexoi një artikull që sugjeronte që qelizat prodhuese të insulinës në pankreas përkeqësohen më ngadalë sesa indet e tjera të pankreasit. Banting kuptoi se kjo mund të lejojë heqjen e insulinës duke prishur pankreasin në një mënyrë që do të linte të paprekur vetëm qelizat që prodhojnë insulinë.

 

Por Banting nuk ishte një shkencëtar dhe e dinte se ai nuk mund ta provonte teorinë e tij vetëm. Më 7 nëntor 1920 ai bëri një vizitë te një profesor i lartë në Universitetin e Torontos, John Macleod. Ata i bashkuan mendjet dhe filluan të punojnë për një plan.

 

17 maj 1921 – filluan eksperimentet

 

Macleod siguroi Banting me laboratorët e nevojshëm për të kryer eksperimentet e tyre dhe solli një student hulumtues, të quajtur Charles Best, për t’ju ndihmuar. Më e mira e specializuar në testimin e gjakut për të kontrolluar nivelet e glukozës. Kjo do të ishte mënyra se si ata do të dinin nëse ekstraktet e tyre të insulinës kishin ndonjë përfitim.

 

Më 17 maj 1921 Banting, Best dhe Macleod u mblodhën së pari për të filluar hulumtimin e tyre dhe u nisën për të gjetur se si të hiqnin insulinën nga pankreasi i një qeni. Metoda e tyre përfshinte lidhjen e kanalit pankreatik për të shkatërruar substancat e tjera në pankreas që do të shkatërronin insulinën, por i linin ishujt të paprekur. Ekstrakti i mbetur do t’u jepej qenve të tjerë që nuk prodhuan asnjë insulinë të tyre sepse pankreaset u ishin hequr për të përpunuar efektet e saj në nivelet e sheqerit në gjak.

 

10 nëntor 1921 – eksperimentet e para ishin të suksesshme

 

Përparimi fillimisht ishte i ngadaltë dhe ndërsa shumë nga eksperimentet e tyre dështuan, Banting dhe ekipi panë rënie të rregullta të niveleve të sheqerit në gjak si rezultat i ekstraktit të tyre, dhe ishin të sigurt se po bënin diçka të madhe. Deri në nëntor, ata kishin trajtuar me sukses një qen me diabet me ekstraktin e tyre të insulinës për 70 ditë.

 

 

 

12 Dhjetor 1921 – një anëtar i ri i ekipit dhe një insulinë e re, më e pastër

 

James Collip, një biokimist, u bashkua me grupin për të punuar në pastrimin e insulinës kështu që do të ishte mjaft e sigurt për t’u testuar tek njerëzit. Me ndihmën e tij, u zhvillua një formë më e përqendruar dhe e pastër e insulinës, këtë herë nga pankreaset e bagëtive.

 

11 Janar 1922 – insulina u përdor për herë të parë tek një njeri për të trajtuar diabetin

 

Në janar 1922, Leonard Thompson, një djalë 14-vjeçar që vdiq nga diabeti i tipit 1, u bë personi i parë që mori një injeksion të insulinës. Brenda 24 orësh, nivelet e rrezikshme të larta të sheqerit në gjak të Leonardit ranë, por ai zhvilloi një absces në vendin e injeksionit dhe ende kishte nivele të larta të ketoneve.

 

Collip punoi ditë e natë në pastrimin e ekstraktit edhe më tej, dhe Leonard iu dha një injeksion i dytë në 23 Janar 1922. Këtë herë ishte një sukses i plotë dhe nivelet e sheqerit në gjak të Leonardit bëhen gati-normale, pa efekte anësore të dukshme. Për herë të parë në histori, diabeti tip 1 nuk ishte një dënim me vdekje.

 

Maj 1922 – insulina e prodhuar në një shkallë masive

 

Ndërsa lajmet për suksesin e insulinës u përhapën, kërkesa u rrit. Banting dhe Best vendosën për përmirësimin e teknikave të tyre për prodhimin e insulinës, kështu që ajo mund të bëhet në sasi shumë më të mëdha. Në maj të vitit 1922, Eli Lilly u bë prodhuesi i parë që prodhoi në masë insulinë.

 

25 Tetor 1923 – një fitues i Çmimit Nobel

 

Në njohje të zbulimit të tyre shpëtues, Banting dhe Macleod u dhanë së bashku çmimin Nobel në 1923 në Fiziologji ose Mjekësi. Banting ndau gjysmën e parave të Çmimit me Best dhe Macleod ndau gjysmën tjetër të parave të Çmimit me Collip.

 

1934 – Diabetes UK u themelua për të përmirësuar aksesin në insulinë

 

Ajo që atëherë njihej si Shoqata Diabetike u krijua në 1934 nga romancieri HG Wells dhe Doctor RD Lawrence – që të dy kishin diabet të tipit 1. Jeta e RD Lawrence ishte shpëtuar nga zbulimi i insulinës dhe misioni i tyre ishte të siguronin që të gjithë me diabet në Mbretërinë e Bashkuar të kishin qasje në këtë trajtim të rëndësishëm, pavarësisht nga gjendja e tyre financiare.

 

Me më shumë jetë për të ndryshuar se kurrë më parë, ne nuk mund të ndalemi tani. Ne kemi më shumë kërkime për të financuar dhe më shumë jetë për të përmirësuar. Na ndihmoni të vazhdojmë të hapim terren të ri për njerëzit me diabet.

 

 

 

 

https://www.facebook.com/ShoqataDiabetitNeShqiperi/videos/459943338302683/

 

 

 

 

 

 

 

Më shumë

• 

  Vaji i palmës favorizon përhapjen e kancerit

• 

  Dita Botërore kundër HIV-AIDS – Më shumë meshkuj nën 20 vjeç të prekur në Shqipëri

• 

  Omicron – varianti i ri i COVID-19 i identifikuar në Afrikën e Jugut

• 

  Vdekshmëria foshnjore, Shqipëria është vendi me bilancin më negativ në kontinent

• 

  Pfizer në kaos/ E punësuara vodhi dokumentet konfidenciale për vaksinën antiCovid dhe ia mbathi

• 

  BE rekomandon përdorimin e pilulës së Merck kundër COVID-19