Historia dhe e vërteta mbi shpikjen e antibiotikëve

Shpikja e antibiotikut të parë, siç e dimë, i është veshur bakteriologut anglez Aleksandër Fleming më 1928. Në të vërtetë Fleming zbuloi, si i thonë, ujin e ngrohtë, pasi përdorimi i fermenteve mikotikë për kurimin e disa sëmundjeve ishte një praktikë normale në traditën e shumë popujve dhe qytetërimeve. Kështu, qysh 2500 vjet para erës sonë kinezët përdornin “qumështin” e fermentuar të sojës për kurimin e plagëve dhe të çibanëve. Po ashtu romakët e lashtë përdornin baltë me myshk për kurimin e çibanëve dhe e quanin atë “baltë kuruese”. Është gjithashtu i njohur përdorimi i drurit me myshk, i tullave me myshk në traditën e shumë popujve të tjerë. Myshku i një lloj gruri përdorej normalisht në kulturën Maya për kurimin e infeksioneve.

Me lindjen e metodologjive shkencore, akoma vite më parë se Fleming, në këtë sektorë kërkimesh biologjike, punonin dy shkencëtarë italianë të asaj kohe, Bartolomeo Gosio dhe Vincenzo Tiberio.

Më 1892 Tiberio observoi se uji i pusit të tij ishte normalisht i pijshëm, porse pas pastrimit që i kishte bërë pusit, heqjes së myshkut vegjetues që kish veshur muret, pirja e ujit të tij shkaktonte vazhdimisht enterokilite shqetësuese. Me riformimin e myshkut, uji fillonte sërish të bëhej i pijshëm. Më 1895 Tiberio i publikoi kërkimet e tij, të zhvilluar si në laborator ashtu dhe në të gjallë (in vitro dhe in vivo) , mbi fuqinë baktericide të ekstrakteve të ujshëm të marrë nga ky lloj myshku dhe doli me konkluzionin se këto ekstrakte zhvillonin një aksion parandalues dhe kurues.

Një vit më vonë, higjenisti italian Bartolomeo Gosio zbuloi se një substancë e prodhuar nga një lloj myshku i llojit të Penicillinium frenonte mjaft rritjen e kolonive të baktereve e kështu ajo mund të përdorej si terapi. Ai izoloi për herë të parë një substancë kristalore me cilësi antibiotike nga një myshk i familjes së penicillinës. Kjo substancë, e njohur sot me emrin acid micofenolik, nuk mund të përdorej si terapi, për shkak të toksicitetit të lartë të saj.

Vetëm disa vjet më vonë, më 1928, bakerologu anglez Aleksandër Fleming observoi një fenomen, të vetëm në llojin e vet, në një terren kulture ku ishin mbjellë stafilokokë. Në brendësi të piastrës së xhamtë ku kishte bërë mbjelljen e bakterit, kishte qëlluar gabimisht një spore e mykut aq të përhapur Penicillinium rubrum dhe rreth saj ishte krijuar një lloj njolle brenda së cilës bakteret ishin shpërbërë. Fleming mendoi se ky lloj myku prodhonte një antibiotik natyral të aftë të pengojë rritjen e kolonive bakterike të stafilokokut (Stapylococcus aureus) dhe ai i dha emrin “penicillinë” kësaj substance. Kështu, falë rastësisë dhe jo falë arsyetimit shkencor, lindi konstatimi mbi antibiotikun e parë të izoluar!

Kaluan plot dhjetë vjet që nga dita e zbulimit të kësaj substance e deri në izolimin dhe koncentrimin e saj, falë punës së studiozëve Ernst Chain dhe Howard Walter Florey. Më 1945, Fleming, Chain dhe Florey u nderuan me çmimin Nobel nga Akademia e Stokholmit e cila, sipas traditës, kaloi në heshtje gjithë punën e mëparshme të të dy kërkuesve italianë Tiberio dhe Gosio.

Penicilina filloi të përdoret në mjeksi në vitin 1943, falë industrializimit të saj nga një industri amerikane farmaceutike. Ajo gjeti përdorim të gjerë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Në vitet e para të pasluftës, për shumë pacientë dhe struktura shëndetësore në Europë sigurimi i sasisë së nevojshme të penicilinës për kurimin e sëmundjeve bakterike ishte ende një luks që nuk arrinin t’ia lejonin vetes. U deshën vite që antibiotiku të bëhej një medikament i arritshëm për masën më të madhe të njerëzve në botën e zhvilluar.

Duke filluar nga penicillina, studimet u përqendruan mbi molekula të reja me cilësi antibiotike; pak më vonë, më 1944, u prodhua edhe streptomycina, veçanërisht efikase ndaj sëmundjes së tuberkolozit, rastet e së cilës ishin akoma të shumtë në Europën e pasluftës.  Më 1947 u sintetizua cloramfenikoli i cili u përdor me efikasitet kundër tifos; më 1948 i erdhi rradha aureomicinës, efikase kundër polmoniteve dhe infeksoneve të rrugëve ajrore; më 1949 neomicina dhe vetëm një vit më vonë, më 1950 tetramicina, një tjetër antibiotik me spektër të gjerë veprimi antibakterial.

Këto realizime shtynë industritë të kërkojnë e të sintetizojnë molekula më të sofistikuara antibiotikësh dhe sot mjeksia ka në dispozicion antibiotikë të gjeneratave të fundit, efikasiteti i tyre është pakrahësimisht më i lartë se ai i antibiotikëve fillestarë, shumë prej të cilëve janë ende në përdorim.

• 

  Vaji i palmës favorizon përhapjen e kancerit

• 

  Dita Botërore kundër HIV-AIDS – Më shumë meshkuj nën 20 vjeç të prekur në Shqipëri

• 

  Omicron – varianti i ri i COVID-19 i identifikuar në Afrikën e Jugut

• 

  Vdekshmëria foshnjore, Shqipëria është vendi me bilancin më negativ në kontinent

• 

  Pfizer në kaos/ E punësuara vodhi dokumentet konfidenciale për vaksinën antiCovid dhe ia mbathi

• 

  BE rekomandon përdorimin e pilulës së Merck kundër COVID-19