Kriza e re ballkanike, Bugajski: Lidhja e fortë ruse me qeverinë e re të Malit të Zi bën të nevojshme ndërhyrjen amerikane në Ballkan

Nga Janusz Bugajski

Në Ballkanin Perëndimor, një vit i ri sjell një tjetër krizë. Ndërsa bllokimi politik në Bosnjë-Hercegovinë dhe mosmarrëveshja e njohjes midis Serbisë dhe Kosovës kanë nevojë për zgjidhje urgjente, stabiliteti i Malit të Zi është gjithashtu nën një kërcënim në rritje nga Beogradi dhe Moska, që synojnë të dobësojnë pavarësinë e vendit.

Pas tre dekadash qeverisje nga Partia Demokratike e Socialistëve (DPS), qeveria e koalicionit të gjerë e Podgoricës, që u zgjodh në gusht 2020, u pa gjerësisht si një fillim i ri. Kryeqytetet perëndimore shpresonin që administrata e re do të mund të çrrënjoste korrupsionin dhe t’i mundësonte Malit të Zi të përparojë më shpejt drejt anëtarësimit në BE. Por në vend të një qasjeje “me duar të pastra”, qeveria e koalicionit ka treguar cenueshmërinë e saj ndaj agjendës së fshehtë Beograd-Moskë.

Në thelb të kërcënimit për Malin e Zi është mospranimi nga Beogradi i identitetit të veçantë kombëtar të vendit dhe shtetësisë së ndarë. Në ambiciet e tij për Serbinë e Madhe, Presidenti Aleksander Vuçiç po përpilon një bashkim Serbi-Mali i Zi, me Malin e Zi si partner të vogël, i cili, me sa duket, është  modeluar sipas synimit të Putinit për bashkimin Rusi-Bjellorusi. Në rastin e një ndryshimi të tillë, Beogradi do të përcaktonte politikën e jashtme dhe atë të sigurisë së Malit të Zi, do të dobësonte identitetin malazez dhe do të linte pasdore pakicat shqiptare dhe boshnjake.

Forca politike më e fuqishme e koalicionit udhëheqës, Fronti Demokratik, është e dedikuar për të prishur pavarësinë e Malit të Zi. Por, në vend që të ndjekë një qasje të shpejtë që mund ta përçajë qeverinë, ajo parasheh një proces gradual të krijimit të lidhjeve më të ngushta me Serbinë dhe përdorimin e koalicionit trepalësh si maskim për të mbajtur një shumicë parlamentare. Nga ana tjetër, të dy koalicionet e vogla në qeveri, qartazi, përllogaritën se u duhej Fronti Demokratik për të fituar pushtetin dhe për të ndjekur platformën e tyre reformiste. Sidoqoftë, në Ballkan, shpesh zbulohet se është më e lehtë dhe më fitimprurëse të promovosh nacionalizmin sesa të bësh reforma.

Lidhja ruse me qeverinë e re po bëhet gjithnjë e më e qartë. Gjykata e apelit e Malit të Zi revokoi dënimet e komplotistëve të tetorit 2016, të cilët u përpoqën të përmbysnin qeverinë e mëparshme nën drejtimin e shërbimeve ruse të inteligjencës. Moska ushtroi haptas presion haptas për ndryshimin e vendimit dhe për të rritur rolin e saj në Podgoricë.

Prirjet negative janë gjithashtu të dukshme në sektorin e sigurisë së Malit të Zi, me një numër të emëruarish problematikë. Milan Knežević, udhëheqësi i Frontit Demokratik që u pat përfshirë në komplotin e grushtit të shtetit 2016, u emërua kryetar i Komitetit të Sigurisë dhe Mbrojtjes së Parlamentit. Me emërimet e tjera në sektorin e sigurisë, qartazi të koordinuara me Beogradin dhe Moskën, NATO mund të ndërpresë ndarjen e informacioneve të ndjeshme me Podgoricën, që të evitojë kompromentimin. Serbia dhe Rusia, gjithashtu, kanë në shënjestër pasuritë strategjike të Malit të Zi,ku përfshihen planet për të blerë portin e Tivarit dhe kompaninë elektrike të vendit.

Por, përkundër disa sukseseve fillestare, projekti i Beogradit për bashkim është përballë një numër pengesash. Koalicioni qeveritar mbetet i brishtë dhe varet nga shumica më e vogël parlamentare. Partia më e vogël pro-reformës mund të arrijë në përfundimin se idealizmi i saj i pastër qeveritar nuk mund të zbatohet me nacionalistët serbë të përfshirë në marrëveshje të jashtme të korruptuara me oligarkë rusë. Qeveria mund të përballet me akuza për korrupsion dhe keqmenaxhim, çfarë do ta ulte mbështetjen popullore të fillimit.

Rezistenca dhe reagimi i shumicës malazeze do të bëhen edhe më të dukshme gjatë përpjekjeve për të  gërryer identitetin e tyre. Ligji mbi pronën fetare, i hartuar për të forcuar rolin e kishës ortodokse autoqefale të Malit të Zi, është rrëzuar. Manovrat e mëtejshme anti-malazeze mund të përfshijnë futjen e shtetësisë së dyfishtë, në mënyrë që serbët jo-rezidentë të mund të regjistrohen dhe të votojnë në zgjedhje dhe të ndërmarrin fushata kulturore dhe arsimore për t’i kthyer malazezët në serbë.

DPS-ja e humbi pushtetin kryesisht për shkak të zemëratës së popullit ndaj korrupsionit dhe favorizimit, por ajo vazhon të jetë partia më e madhe dhe ka shansin të grumbullojë malazezët rreth një programi për vetëmbrojtjen kombëtare. Por do të duhet një koalicion më i gjerë politik, duke përllogaritur që sulmi i Serbisë në të vërtetë mund ta forcojë identitetin malazez. Mbështetja për shtetësinë dhe anëtarësimin në NATO raportohet të jetë rritur në vend, me disa sondazhe që tregojnë se 67% e qytetarëve tashmë e mbështesin pavarësinë dhe 55% mbështesin anëtarësimin në NATO, ndërsa vetëm 7% duan një shtet të përbashkët me Serbinë dhe 20% një union të lirë.

Administrata e Biden-it duhet të bëhet më aktive dhe t’i presë rrugën qëllimeve të Vučić  për Serbinë e Madhe, përmes një qasjeje të trefishtë. Së pari, duhet t’i jepet përparësi dialogut Serbi-Kosovë, në përputhje me letrën e fundit të Biden drejtuar Vučić, ku ai bëri thirrje për njohje të ndërsjellë të shteteve. Së dyti, duhet të ndërmerret një iniciativë multi-etnike që do të implementojë ndryshimet e nevojshme kushtetuese në Bosnjë-Hercegovinë për ndërtimin e një shtet plotësisht funksional. Dhe së treti, Vuçiç duhet të paralajmërohet se ndërhyrja politike në politikën malazeze do të kishte efekt negativ për qeverinë me lidhje të huaja destabilizuese. Tentakulat e ndikimit të Kremlinit në Beograd dhe Podgoricë duhet të zbulohen dhe të priten.

© DITA

KOPERTINA/ “Kriza e re ballkanike”, Janusz Bugajski: Lidhja e forte ruse me qeverinë e re të Malit të Zi bën të nevojshme ndërhyrjen amerikane në Ballkan

• 

  Tërhiqet plani për minierën e litiumit në Serbi

• 

  Presidentja Osmani kërkon shtimin e angazhimit amerikan dhe evropian kundër ndikimit rus

• 

  Opozita në Mal të Zi heq dorë nga rrëzimi i qeverisë

• 

  Danimarka pret të marrë me qira 300 qeli burgu në Kosovë

• 

  Britania e Madhe e shqetësuar me tensionet në Ballkanin Perëndimor

• 

  Serbia hapi katër kapituj në negociatat me BE-në